Từ năm 2026, người dân TPHCM sẽ phải đối mặt với một quy định mới nghiêm ngặt về khí thải phương tiện. Sở Xây dựng TPHCM đang triển khai giai đoạn 2 của đề án kiểm soát khí thải, trong đó có kế hoạch thiết lập vùng phát thải thấp (LEZ – Low Emission Zone) ngay tại khu vực trung tâm thành phố. Hồ sơ dự kiến sẽ được trình HĐND TP trong quý I/2026, đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ trong công cuộc bảo vệ môi trường không khí đô thị.
Vùng LEZ là gì và triển khai khi nào?
Vùng LEZ (Low Emission Zone) hay còn gọi là vùng phát thải thấp là khu vực hạn chế hoặc cấm các phương tiện không đạt chuẩn khí thải lưu thông nhằm cải thiện chất lượng không khí. Theo kế hoạch của TPHCM, vùng LEZ đầu tiên sẽ được áp dụng từ năm 2026 tại 11 quận trung tâm cũ bao gồm quận 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Tân Phú và Phú Nhuận. Khu vực này được giới hạn rõ ràng bởi 15 cây cầu và 17 tuyến đường lớn, tạo thành một vành đai kiểm soát chặt chẽ.
Lộ trình triển khai sẽ diễn ra theo từng giai đoạn. Năm 2027, khi xe máy bắt buộc phải kiểm định khí thải, quy định sẽ được mở rộng cho toàn bộ ô tô dưới chuẩn Mức 4 và xe máy dưới chuẩn Mức 2. Đến năm 2031, vùng LEZ sẽ được mở rộng ra Vành đai 1, và từ 2032, tiêu chuẩn khí thải sẽ tiếp tục được nâng cao hơn nữa để áp dụng cho toàn bộ phương tiện trong khu vực.
Những loại xe nào bị cấm vào trung tâm?
Ngay từ năm 2026, ba nhóm phương tiện chính sẽ bị hạn chế hoạt động trong vùng LEZ:
- Xe tải nặng chạy dầu diesel: Sẽ bị cấm hoàn toàn lưu thông trong khu vực
- Ô tô thương mại: Các xe dưới chuẩn Euro 4 không được phép vào
- Xe máy kinh doanh dịch vụ: Những xe dưới chuẩn Euro 2 sẽ bị hạn chế
Đây là những quy định áp dụng cho giai đoạn đầu. Như đã đề cập, từ năm 2027 trở đi, khi yêu cầu kiểm định khí thải được thực thi nghiêm túc, phạm vi hạn chế sẽ được mở rộng để bao quát toàn bộ ô tô và xe máy không đạt tiêu chuẩn trong khu vực trung tâm. Với hơn 12,7 triệu phương tiện đang lưu thông tại TPHCM, đề án này được kỳ vọng sẽ tạo ra tác động đáng kể đến chất lượng không khí.
Hệ thống camera giám sát hoạt động như thế nào?
Điểm đặc biệt của đề án này chính là việc sử dụng công nghệ camera ANPR (Automatic Number Plate Recognition) để giám sát và xử phạt tự động. Hệ thống camera này có khả năng nhận diện biển số xe một cách tự động và sẽ được lắp đặt tại tất cả các lối vào vùng LEZ. Trong giai đoạn từ 2026 đến 2032, TPHCM dự kiến lắp đặt 58 camera tại các cửa ngõ và nút giao quan trọng. Con số này sẽ tăng lên khoảng 200 camera trên toàn thành phố từ năm 2032 trở đi.
Cách thức hoạt động của hệ thống khá thông minh và hiệu quả. Khi một phương tiện đi vào vùng LEZ, camera sẽ tự động ghi nhận biển số và đối chiếu với cơ sở dữ liệu đăng kiểm để xác định tiêu chuẩn khí thải của xe đó. Nếu phát hiện xe không đạt chuẩn, hệ thống sẽ tự động ghi lại vi phạm và gửi thông báo xử phạt điện tử trực tiếp đến chủ xe. Bên cạnh camera, TPHCM cũng sẽ bổ sung các biển báo LEZ và kẻ chữ “LEZ” tại các cửa ngõ để người lái xe có thể nhận biết và lựa chọn hướng đi phù hợp.
Mức phạt và lộ trình xử phạt
Để người dân có thời gian thích nghi với quy định mới, TPHCM đã đưa ra lộ trình xử phạt theo ba giai đoạn với mức độ nghiêm khắc tăng dần. Tháng đầu tiên sau khi áp dụng, thành phố sẽ chỉ tập trung vào công tác tuyên truyền và nhắc nhở, chưa áp dụng hình thức phạt tiền. Đây là thời gian để người dân làm quen với quy định mới và chủ động điều chỉnh phương tiện hoặc lộ trình di chuyển.
Từ tháng thứ 2 đến tháng thứ 6, mức phạt sẽ được áp dụng ở mức 50% so với khung phạt đầy đủ. Cụ thể, xe máy vi phạm sẽ bị phạt 100.000 đồng theo Khoản 1, Điều 7 của Nghị định 168/2024, trong khi ô tô vi phạm hiệu lệnh và chỉ dẫn sẽ bị phạt 200.000 đồng theo Khoản 1, Điều 6 của cùng nghị định này.
Sau 6 tháng, mức phạt sẽ được áp dụng đầy đủ 100%. Lúc này, xe máy vi phạm sẽ phải đóng phạt 200.000 đồng, còn ô tô vi phạm sẽ bị phạt 400.000 đồng. Hình thức xử phạt hoàn toàn tự động thông qua hệ thống camera và thông báo điện tử, giúp quá trình xử lý nhanh chóng và minh bạch hơn.
Tác động và ý nghĩa của đề án
Việc thiết lập vùng LEZ tại TPHCM không chỉ là một quy định giao thông mà còn là một phần trong chiến lược dài hạn nhằm cải thiện môi trường sống cho người dân. Với hơn 12,7 triệu phương tiện đang hoạt động, ô nhiễm không khí tại nội đô TPHCM đã trở thành vấn đề cấp bách cần giải quyết. Đề án này kỳ vọng sẽ giảm đáng kể lượng khí thải độc hại, đặc biệt là từ các phương tiện cũ không đạt chuẩn.
Tuy nhiên, để đề án thành công, sự phối hợp giữa chính quyền và người dân là vô cùng quan trọng. Người dân cần chủ động kiểm tra tiêu chuẩn khí thải của phương tiện, cân nhắc nâng cấp hoặc thay thế xe không đạt chuẩn, hoặc tìm kiếm các phương án di chuyển thay thế như phương tiện công cộng. Đồng thời, thành phố cũng cần đầu tư mạnh vào hệ thống giao thông công cộng để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong quá trình chuyển đổi này.
